Không nên né tránh quy định đại học vì lợi nhuận
Đã có nhiều báo động về việc đại học tư thục Việt Nam không rõ ràng về tư thục phi lợi nhuận với tư thục vị lợi nhuận nên tất cả đều nhận bừa là “phi lợi nhuận”. Thực tế, tất cả các đại học tư thục Việt Nam hiện nay đều là vị lợi nhuận, chưa hề xuất hiện một đại học phi lợi nhuận đúng nghĩa.
Theo chúng tôi, nguyên nhân rắc rối là do luật pháp né tránh quy định về đại học tư vì lợi nhuận (chỉ quy định rõ hơn về đại học tư phi lợi nhuận và đại học do nước ngoài đầu tư phi lợi nhuận).
Thế nhưng, khoản 1 điều 5 Nghị định 141/2013/NĐ-CP quy định về “tài sản chung hợp nhất không thể phân chia”, tại điểm a như sau: “Tài sản tích lũy được từ nguồn trích ít nhất 25% phần chênh lệch giữa thu và chi trong hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học hàng năm của cơ sở giáo dục đại học”. Phần giữ lại này phải chăng Nhà nước muốn khuyến khích bằng cách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp như trường hợp thu của các doanh nghiệp bình thường khác (25%) nên (mới có quyền) yêu cầu “không phân chia”, để tái đầu tư?
Nếu đúng thì cần giải thích rõ đây là chính sách khuyến khích đầu tư vào giáo dục đại học. Nếu không thì đầu tư vào đại học tư thục quả là bấp bênh vì phải mất 25% thuế thu nhập doanh nghiệp và mất tiếp 25% tài sản buộc phải giữ lại, không chia. Nếu giữ lại 25% mà vẫn còn có lãi ròng thì việc chia cổ tức sẽ được đặt ra. Vậy, điều 5 này chính là quy định về đại học tư thục vì lợi nhuận, sao không nêu cụ thể rõ ràng hơn?
Cần phải quy định rõ ràng đã là trường đại học phi lợi nhuận thì các cổ đông được xem là sáng lập viên, được vinh danh và không được chia bất cứ một khoản lợi tức nào mới đúng.Ngoài ra, cũng phần quy định “tài sản chung hợp nhất không thể phân chia” còn có các khoản không rõ ràng là: “Giá trị tài sản hình thành từ lợi nhuận tích lũy được trong quá trình hoạt động của cơ sở giáo dục đại học” (điểm b) và “Giá trị tài sản được chuyển giao từ cơ sở giáo dục đại học dân lập (nếu có)” (điểm đ). Tại sao hai khoản này lại không được phép chia cho cổ đông? Giả sử như đây là phần lãi suất phát sinh của một khoản tiền được hiến tặng gửi ngân hàng nên không được chia thì cũng cần được giải thích rõ hơn.
Vấn đề quan trọng khác là 25% giữ lại ấy phải xác định rõ về tình trạng sở hữu nếu không có cách hiểu khác nhau và xảy ra tranh chấp (đây là nguyên nhân tranh chấp của Đại học Hoa Sen).
Sâu hơn, cần xem lại quy định “tài sản chung hợp nhất không thể phân chia” này có phù hợp với quy định của Luật Dân sự về sở hữu chung hợp nhất, sở hữu chung theo phần hay thuộc sở hữu cộng đồng?
Tỷ lệ tài sản của từng thành viên góp vốn trong phần giữ lại tích lũy theo từng năm này hoặc là tài sản này có thuộc cộng đồng hay thuộc Nhà nước... đều cần phải rõ. Nếu thuộc cộng đồng thì ai được quản lý, sử dụng hoặc thuộc Nhà nước thì thế nào?
Trường tư thục, vốn do tư nhân góp 100%, Nhà nước quy định buộc “không phân chia” 25% chênh lệch thu chi và các khoản như tài trợ, hiến tặng... mà giả sử cho phần ấy thuộc cộng đồng hoặc Nhà nước thì có bất hợp lý; có phải đây là một dạng “quốc hữu hóa” tài sản của nhà đầu tư giáo dục?...
Vì vậy, theo chúng tôi, về mặt sở hữu, Nhà nước chỉ có thể có quyền trong việc cho quy định giữ lại 25% thuế thu nhập doanh nghiệp để trường tái đầu tư và bắt buộc không chia phần tài sản được tài trợ, hiến tặng. Phần còn lại được xem là sở hữu chung hợp nhất, tức Nhà nước được 50% và nhà đầu tư được 50% quyền sở hữu...
Về “phi lợi nhuận” (điều 6), cũng không rõ ràng trong quy định “được nhận lợi tức không vượt quá lãi suất trái phiếu chính phủ quy định trong cùng thời kỳ”. Điều này một lần nữa tạo ra tiền đề cho việc lách luật bằng cách tạo ra các “cổ phiếu thưởng” như trường hợp Đại học Hoa Sen. Như vậy, cần phải quy định rõ ràng đã là trường đại học phi lợi nhuận thì các cổ đông được xem là sáng lập viên, được vinh danh và không được chia bất cứ một khoản lợi tức nào mới đúng.
Tăng cường sự tự chủ
Về đại học, sự tự chủ là đặc tính sống còn. Quản lý nhà nước về giáo dục đại học cần phải quy về một mối chứ không quá nhiều cơ quan, nhiều biện pháp như quy định ở chương XI Luật Giáo dục đại học; tự chủ chương trình thế nào cũng cần quy định rõ... Tăng cường kiểm định độc lập để không chỉ nâng cao chất lượng đại học tư thục mà cả công lập. Đại học tư thục cần hỗ trợ bằng các đòn bẩy thị trường khác như đặt hàng đào tạo, nghiên cứu, có các chính sách ưu tiên như thuế. Tuy nhiên, hình như mọi chuyện chừng như ngược lại. Quy định luật pháp về đại học tư thục đã không rõ ràng nên hoạt động như “đu dây” trên “bẫy” pháp lý.
Cụ thể, về HĐQT của trường đại học tư thục mặc dù khác hẳn về địa vị, thành phần, tính chất pháp lý của HĐQT trong công ty cổ phần thuộc Luật Doanh nghiệp nhưng đã không được giải thích rõ ràng, gây sự nhầm lẫn. Cơ chế vận hành của HĐQT đại học tư thục không thể phát huy hiệu quả do không ngăn ngừa được việc tùy tiện tham gia điều hành của người góp vốn hoặc ban điều hành dễ lạm quyền.
Muốn tăng cường hiệu quả quản trị đại học, theo chúng tôi cần tính toán quy định rõ về sự chịu trách nhiệm của mỗi thành phần trước thành phần khác để không có sự chồng chéo, không song trùng về thẩm quyền đối với một chức danh...
Dương Phi Anh
http://mobile.thesaigontimes.vn/tinbaichitiet/119608
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét